Q: Liệu khái niệm người sống trong hang có bị thổi phồng quá lên không? Bởi có vẻ giờ đây trên thế giới không có nhiều hang động lắm đâu. Họ không thể sống trong những cái hang không tồn tại được.
A: Jeff Lewis, một thường dân đọc khá nhiều về sinh học
Hãy để tôi bắt đầu với một câu chuyện có vẻ không liên quan cho lắm. Hồi thế chiến thứ II, Không Quân Hoa Kỳ muốn gia cố thêm giáp cho máy bay để tăng khả năng sinh tồn. Song, những chiếc máy bay cần phải có khối lượng đủ nhỏ để bay và mang theo một khối lượng tải cần thiết, do đó họ phải tìm ra được những vị trí tốt nhất để gắn thêm giáp, nhằm ‘một mũi tên trúng nhiều đích’. Vì thế, khi những chiếc máy bay trở về từ căn cứ không quân của chúng, người ta sẽ coi xem những vị trí nào bị trúng đạn và bị tổn tại. Nếu bạn đánh dấu hết những vị trí đó lên một hình ảnh duy nhất, bạn sẽ nhận được thứ gì đó như vầy.
[Ảnh]: MÔ phỏng các vị trí bị tổn hại của những chiếc máy trở về từ Thế Chiến II
Câu trả lời chủ quan mà phần lớn mọi người sẽ đưa ra ấy là những nơi có nhiều vết đạn nhất là những vùng bị bắn nhiều nhất, và nên gia cố giáp tại đó. Nhưng sự thực ấy là, sự phân bổ của những vết đạn dọc theo máy bay khá đều nhau, nhưng chiếc máy bay nào bị bắn vào động cơ hoặc buồng lái sẽ không bao giờ trở về được. Dữ liệu được gửi về căn cứ không quân đã bị thiên lệch về những chiếc máy bay tồn tại được, và hiện tượng này được biết đến với cái tên thiên kiến kẻ tồn tại (survivorship bias).
Nơi thích hợp nhất để thêm giáp ấy là vị trí động cơ và buồng lái.
Vì thế, khi cần phải truy tìm nguồn gốc tổ tiên / họ hàng chúng ta, những cuộc tìm kiếm đó cũng bị ảnh hưởng bởi những thiên kiến tương tự. Tổ tiên của chúng ta sinh ra và mất đi trên khắp môi trường sống của họ, song những gì còn sót lại hầu hết đã bị phân hủy rồi. Người ta không thể tìm được những thứ đã không còn tồn tại nữa. Những phần còn lại mà các nhà khảo cổ tìm được nằm ở các nơi mà người dọn dẹp chưa với tới kịp hoặc khó bị phân hủy. Một nơi trong số đó là các hang động.
Vì thế chúng ta tìm được nhiều di hài của người tiền sử trong các hang động không phải vì họ thích sống ở đấy đâu, mà là vì khi ở trong hang thì những di hài được bảo quan tốt hơn là những nơi khác mà tổ tiên chúng ta từng sống. Tuy nhiên, việc nhanh chóng tìm được những di hài của tổ tiên loài người trong hang dẫn tới suy nghĩ rằng đó là nơi họ từng sống, và ấn tượng ban đầu đó vẫn in sâu trong tâm trí rất nhiều người.
Một yếu tố khác khiến cho hang động là chỗ đặc biệt đối với tổ tiên chúng ta ấy là vì họ đã vào đó để vẽ ra các bức tranh còn tồn tại cho tới tận ngày nay. Tất nhiên, điều này cũng là một dạng thiên kiến tương tự, vì hang động sẽ bảo vệ những bức vẽ đó tốt hơn là những nơi cũng được tổ tiên của chúng ta chọn để vẽ khác.
ABOUT THE AUTHOR
tôi là ai . tỉnh nguyễn
0 nhận xét:
Đăng nhận xét