Điều gì khiến bạn khiếp sợ về con người?

Chỉ mất có vài giờ để lột trần bộ mặt đen tối và xấu xa nhất của con người. Đó chỉ là một “buổi trình diễn”. Nó có tên là Nhịp điệu 0 (Rhythm 0). Đã 40 năm trôi qua và nó vẫn còn ám ảnh tôi.

Vào năm 1974, nghệ sĩ biểu diễn Marina Abramovic, còn chưa nổi tiếng vào thời điểm đó, đã có một buổi diễn có lẽ là một trong những buổi trình diễn đáng nhớ, ồn ào và có lẽ là ghê rợn nhất trong lịch sử của nghệ thuật biểu diễn (performing arts). Tại buổi biểu diễn có tên là Rhythm 0 đó, những gì cô ấy thực sự phải làm rất đơn giản: đứng yên bất động. Cô ấy đặt những đồ vật và vật liệu khác nhau trên một cái bàn, để cho những người tới coi buổi biểu diễn chọn lựa. Trên chiếc bàn này có đầy đủ những đồ vật ngẫu nhiên từ bông hoa đến bánh socola hạnh nhân, từ dây xích đến những con dao. Thậm chí còn có cả súng đạn trên bàn.Những người khách tới coi có cơ hội lựa chọn giữa cái tốt và cái xấu. Tất cả những vị khách này có thể sử dụng bất kỳ đồ vật nào mà họ muốn.

Trong suôt buổi biêu diễn, người phụ nữ sẽ bất động như một tĩnh vật. Mục tiêu của cô là làm bản thân mình như một tác phẩm nghệ thuật sống. Tuy nhiên, cô ấy không nhận thức được rằng buổi trình diễn thử 6 tiếng đồng hồ này đã trở thành một trong những ngày thảm họa nhất trong cuộc đời của cô.

Đầu tiên, khán giả rất tử tế và có thiện chí. Có người đặt những bông hoa hồng vào tay cô, số khác cho cô ăn bánh kem, vuốt mái tóc của cô hoặc bắt tay với cô. Tuy nhiên, thời gian trôi đi, buổi biểu diễn đã nảy sinh nhiều thứ khác, sắc thái của buổi biểu diễn đã bắt đầu thay đổi. Đầu tiên, một trong số khán giả vỗ vào mặt cô thật nhẹ. Nhận thấy Abramovic không hề phản ứng gì, một số người trong đám khán giả bắt đầu đánh cô mạnh hơn. Những người vừa mới bắt tay với cô và cho cô hoa, bắt đầu thể hiện những xu hướng bạo lực khi họ nhận thấy cô gái rất dễ bị xâm hại. Nhưng sự việc chưa dừng lại ở đây.

Một người đàn ông trong đám đông đã lấy súng và đặt nó lên trán của cô. Sau đó anh ta đặt nó và tay cô ở tư thế nòng súng chĩa thẳng vào cổ của cô. Nhiều người trong số khán giả bắt đầu viết lên trán cô gái bằng bút mực. Sau đó, những cuộc quấy rối tình dục bắt đầu. Họ ôm chặt lấy cô gái trẻ, một số hôn hoặc thẩm du lên người cô! Cuối cùng, đám đông cắt nát quần áo của cô gái bằng kéo, để cô ta trần truồng như nhộng. Nhưng họ vẫn chưa hài lòng.

Một người trong đám khắc lên bụng cô gái bằng dao và nó kích thích những người khác. Họ rạch da cô ấy rất nhiều lần. Thâm chí còn có những kẻ hút máu cô. Tiếp theo họ mang cô ấy đi như một con hình nộm. Có người còn cố gắng đi xa hơn khi họ liên tục hãm hiếp bằng cách đè cô ấy lên bàn. Nhưng anh ta đã bị chặn lại.

Nhiều người trong đám đông cảm thấy khó chịu nhưng họ không làm gì trong khi những người còn lại bắt đầu chụp hình và đặt những tấm hình vào tay cô. Lúc ấy, cô gái đã giàn giụa nước mắt, nhưng đám đông vẫn khăng khăng coi cô ấy như một đồ vật.

Sau đó một người phụ nữ trong đám đông lau nước mắt cho cô và ôm cô. Khi đó những khán giả cảm thấy khó chịu cuối cùng cũng can thiệp vào. Vài người lau vết thương cho người nghệ sĩ, trong khi một số khác mặc đồ lại giúp cô. Họ cho cô hút thuốc để bình tĩnh lại.

Chân lý: Khi một người phụ nữ làm một việc đúng, nó sẽ thay đổi tất cả phần còn lại của thế giới.

Vì thế đừng nghĩ rằng “Hành động nhỏ cỏn con của tôi thì làm được gì?”

Sự kiện đó, đúng hơn là một buổi thí nghiệm tâm lý xã hội hơn là một buổi biểu diễn nghệ thuật, đã cho thấy cách đám đông dễ dàng bộc lộ bản chất “thú vật” bên trong họ nhờ vào sự khuyến khích từ những người khác, nó còn cho thấy hậu quả của việc không thể hiện sự dũng cảm và hỗ trợ đồng loại hoặc thể hiện ra quá trễ.

Sau 6 tiếng đồng hồ, khi buổi biểu diễn kết thúc, Abramovic bắt đầu di chuyển trở lại, đám đông đã tháo chạy với sự hoảng loạn như thể họ đã đối mặt với một người rất gớm ghiếc. Họ đã kinh hoàng khi đối diện với một người mà họ đã không ngại ngần làm những trò ác quỷ, khi cô ấy trở lại là một người bình thường.

Màn “biểu diễn” đó và một số thí nghiệm tâm lý xã hội, thí nghiệm Milgram làm tôi rất khiếp sợ.

Ayse T. Dogu, học tại Istanbul Technical University