Căn phòng trung quốc

Q: Những suy nghĩ triết học nào nghe có vẽ điên rồ nhưng sâu sắc và có giá trị thực sự?

A: Trevor Farrell.

Cho phép tôi giới thiệu với các bạn về thử nghiệm tư duy Phòng Trung Quốc (Chinese Room thought) - và lý do tại sao nó thực sự qua trọng.

Tưởng tượng rằng bạn có nhiệm vụ làm việc trong cái được gọi là "The Chinese Room."

Trong căn phòng đó, có 1 bức tường với 2 khe: 1 dán nhãn "Nhập" và 1 dán nhãn "Xuất". Ở giữa chúng, có 1 cuốn sách tham khảo khá lớn.

Công việc của bạn khá đơn giản: Bất cứ khi nào 1 lá thư được đưa vào phòng bạn từ cửa "Nhập", bạn phải mở nó ra, tham khảo sách, tìm những ký tự tương tự như lá thư, soạn câu trả lời dựa trên những thứ tìm được. Khi hoàn thành câu trả lời, bạn đưa nó ra qua cửa "xuất".

Xin lưu ý, Cuốn sách tham khảo này khá phức tạp - nó chứa các phản hồi thích hợp cho gần như bất kỳ hoán vị nào của các ký tự Trung Quốc. Có một kế hoạch dự phòng cho dịp hiếm hoi mà bạn bắt gặp một loạt các biểu tượng mà cuốn sách không cung cấp được câu trả lời thích hợp, nó gợi ý rằng bạn in các ký tự "对不起，我不明白." ("Tôi xin lỗi, tôi không hiểu." - cái này mình google dịch :v )

Nhưng cuốn sách này chỉ đưa cho bạn các câu trả lời - nó không thực sự dạy bạn nói tiếng Trung Quốc. Trên thực tế, nếu bạn không phải là dân bản xứ thì cuốn sách chỉ khiến bạn thêm bối rối. Nó không nói gì đến cách phát âm hay nghĩa của từ mà chỉ phản hồi lại những ký tự được nhập vào.

Thuyết tương tự như "The Chinese Room", được đưa ra lần đầu vào năm 1980 vởi John Searle, nhầm minh họa cho quy trình suy nghĩ của trí tuệ nhân tạo hiện đại. Có thể là Tay, Watson, Siri, Roomba - Mỗi cấu trúc tính năng này, về cơ bản hoạt động theo cách tương tự:

- Nhận đầu vào.
- Tham khảo thư mục thông tin.
- Đưa ra sự lựa chọn.
- Cung cấp đầu ra như 1 phản ứng.
- Khai báo nhiệm vụ hoàn thành.

Và điều này thuyết phục hơn khi những AI này xuất hiện, không ai trong số chúng nó suy nghĩ theo cách thông thường. Không ai trong số đó "Nói tiếng Trung Quốc", có thể hiểu như vậy.

Searle lần đầu tiên trích dẫn "The Chinese Room" như 1 phần của cuộc tranh luận chống lại việc nói AI thực sự thông minh, được tìm thấy trong bài viết của ông ấy "Minds, Brains, and Programs". Lập luận của ông không hẳn là không có sai sót - hiếm có lập luận triết học nào mà không có. Tuy nhiên, Searle dường như đang đặc biệt bác bỏ khái niệm cụ thể: áp dụng khái niệm "The Chinese Room" trong sự theo đuổi để tạo ra 1 bản sao hoàn chỉnh của tâm trí con người.

"Trước khi phản bác cái câu trả lời này thì tôi xin lan man tí là nó có hơi lạ để bất cứ 1 người ủng hộ trí tuệ nhân tạo (hoặc chủ nghĩa chức năng,...) nào lại đưa ra 1 câu nói như này: Tôi nghĩ toàn bộ ý tưởng về 1 con AI mạnh là chúng ta không cần hiểu cách não bộ hoạt động để biết cách lý trí hoạt động như thế nào..."

Lời hồi đáp của Searle như 1 đòn kết liễu những lời chỉ trích về tính khả thi của suy nghĩ "Ý thức là 1 tập hợp các căn phòng nhỏ hơn Phòng Trung Quốc". Nếu mỗi phòng riêng lẽ không hiểu tiếng trung, anh ta hỏi, vậy ý thức thực sự nằm ở đâu?

Câu trả lời này tôi không chỉ thấy không hài lòng, mà còn cảm giác rùng mình.

Sau tất cả, tôi chỉ được làm nên từ những căn phòng trung quốc nhỏ thôi sao.

Nó sẽ trông như thế này. 

Mỗi tế bào riêng lẽ của tôi hoạt động khá giống 1 cỗ máy không suy nghĩ. Nó chấp nhận đầu vào và hình thức đầu ra. Nó nhân rộng và giải thể. Nhưng ở đó, không 1 tế bào riêng lẻ nào hiểu được tiếng Anh như tôi.

Tuy nhiên, bằng cách nào đó, tôi vẫn tồn tại.

Tôi là tập hợp những bộ máy sinh học nhỏ, và tôi nhận thức được suy nghĩ của riêng mình.

Vậy ý thức cư trú ở đâu?

Khi năm tháng qua đi, và khi khả năng tính toán của chúng ta tiếp tục phát triển, chúng ta rất có thể phải cùng nhau đối mặt với câu hỏi quan trọng: "Chúng ta định nghĩa có ý thức là thế nào cho đúng?"

Sau tất cả, Nếu tôi chỉ là tập hợp của những căn Phòng Trung Quốc, và tôi tình cờ sống, có khả năng suy nghĩ...thì sao biết chắc được là những thứ khác có kết cấu giống tôi không như thế?